2024-03-28T19:32:03Z
https://sirepajouhi.isca.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=4374
سیره پژوهی اهل بیت (علیهم السلام) رویکرد تمدنی
سیره پژوهی اهل بیت(ع)
2538-5682
2538-5682
1395
2
3
جایگاه حضرت فاطمه (س) در فرهنگ شیعیان با تکیه برسنخشناسی احادیث و روایات متون شیعی قرن چهارم تا ششم هجری
زهیر
صیامیان گرجی
زهرا
سمیعی
در رویکرد تاریخی به فرهنگ شیعی میتوان روند تثبیت جایگاه شخصیتهای مذهبی در فرهنگ شیعیان را با تکیه بر مواجه ی معناکاوانه با متون تاریخی شیعی مورد بررسی قرار داد. فاطمه زهرا (س) از مهمترین شخصیت هایی است که در عقاید و فرهنگ شیعی جایگاهی محوری دارد. فاطمه زهرا (س) به مثابه مرجع ارتباطی نبوت و امامت و ولایت در نظام عقاید شیعی است. فرهنگ شیعیان به عنوان باورمندان به عقاید مذهب شیعه نیز در روند تاریخی تحولات فرقه ی شیعه از قرون اولیهی تاریخ اسلام تا قرن ششم هجری، مجالی برای معنابخشی و حفظ و بازتولید این نظام عقیدتی بوده است. مجامع و متون شیعی که از طریق احادیث و روایات منتسب به معصومین (ع) به عنوان منابع و مراجع فکر و فرهنگ شیعه پیونددهنده ی بین عقیده ی شیعی و فرهنگ شیعیان بوده اند. براین مبنا در این مقاله با تکیه بر سنخ شناسی احادیث و روایات متون شیعی از قرن چهارم تا ششم هجری به چگونگی روند تثبیت جایگاه فاطمه (س) به واسطه ی بازروایت احادیث گوناگون درباره ی ایشان در ابعاد مختلف شخصیت تاریخی و نقش عقیدتی فاطمه زهرا (س) در فرهنگ شیعی در زمینه ی تحولات تاریخی این قرون پرداخته میشود. ارتقای کمی و کیفی نگرش فضائل نگارانه به جایگاه فاطمه زهرا (س) از قرن چهارم تا ششم در احادیث منابع شیعی نشان از برجسته شدن و اهمیت یافتن این وجه از ابعاد شخصیتی ایشان در فرهنگ شیعی به عنوان الگویی اخلاقی و منبع ولایی در فرهنگ شیعیان است.
فاطمه زهرا (س)
احادیث شیعی
ایران اسلامی قرون میانه
فرهنگ شیعیان
متون شیعی
2017
02
19
7
35
https://sirepajouhi.isca.ac.ir/article_64171_e5fae0e0e7b01f861d9b2e8c85dba99f.pdf
سیره پژوهی اهل بیت (علیهم السلام) رویکرد تمدنی
سیره پژوهی اهل بیت(ع)
2538-5682
2538-5682
1395
2
3
نقش اشعث بن قیس در ماجرای قتل امام علی(ع)
علی
ناظمیان فرد
اکرم
جهاندیده
اشعث بن قیس یکی از چهرههای برجستهی قبیله ی کنده بود که در طول حیات سیاسی خود با اتخاذ مواضع سلبی و ایجابی، در بسیاری از رویدادهای زمانه ایفای نقش نمود. منفعت جویی های فردی و قبیلهای، عمده ترین شاخصی بود که رفتارهای سیاسی وی را جهت دهی میکرد. این انگیزهها گاه به طرز آشکار، اشعث را در صف یاران امام علی(ع) مینشاند وگاه در نهان، با معاویه هم دست و هم داستان میکرد. پرسشی که این مقاله حول محور آن سامان یافته این است که آیا اشعث بن قیس در توطئهای که یک عنصر خارجی برای قتل امام (ع) طراحی کرده بود، نقشی داشت؟ یافته های این پژوهش نشان می دهد که اشعث با پناهدادن به ابن ملجم که از مصر به قصد ترور امام(ع) به کوفه آمده بود و نیز با بیدار کردن او در دقایق پیش از وقوع حادثه و تحریض وی به انجام قتل، مرتکب فعل مجرمانه «معاونت در جرم» شد که این نقش در پرتو دادههای تاریخی مورد کاوش و سنجش قرار خواهد گرفت.
امام علی(ع)
ابن ملجم
اشعث بن قیس
مسجد کوفه
معاونت در جرم
2017
02
19
35
52
https://sirepajouhi.isca.ac.ir/article_64503_2aa0777fe668be9ee1671428f18b91c0.pdf
سیره پژوهی اهل بیت (علیهم السلام) رویکرد تمدنی
سیره پژوهی اهل بیت(ع)
2538-5682
2538-5682
1395
2
3
توابین؛ هویت قومی یا هویت ارزشی
محمد مهدی
مرادی خلج
نگارنده این مقاله در پاسخ به این سوال که «آیا توابین دارای تبار یمنی بوده اند؟» کوشیده است با غور در حوادث صدر اسلام، کنش فعالان سیاسی و میزان وابستگی عملکرد آنها را با تعلقات قومی مورد واکاوی قرار دهد. این مهم با ارائه ی نمونه هایی از روزگار پیامبر(ص)، جنگهای عصر امیرالمؤمنین علی(ع) و حاکمان پس از وی تا آستانه ی نهضت توابین صورت گرفته است. سپس به شناسایی تبار رهبران توابین و نیز افراد تحت رهبری آنها پرداخته است تا معلوم شود که آیا میتوان به تبار واحدی از ایشان دست یافت؟ یا اینکه غلبه ی تباری را بر دیگر تبارها که مشخص مواضع سیاسی وابستگان به آن تبارها است مورد شناسایی قرار داد. حاصل جستجو بر اساس یک مطالعه ی تحلیلی _ استدلالی آن است که نه شرکت کنندگان در قیام توابین از قبیله ی واحدی بوده اند و نه ربطی تلازمی میان قومیت و نوع موضع گیری سیاسی ایشان وجود داشته است. آنچه که محرک توابین در قیام بوده، نه گرایش قومی بلکه سائقه و احساس وظیفه ی دینی بوده است.
خلافت اسلامی
قحطانی
عدنانی
توابین
سلیمان بن صرد
2017
02
19
53
66
https://sirepajouhi.isca.ac.ir/article_64504_c73cea06b4ca53a1207977590ed5c1bf.pdf
سیره پژوهی اهل بیت (علیهم السلام) رویکرد تمدنی
سیره پژوهی اهل بیت(ع)
2538-5682
2538-5682
1395
2
3
نقش همسران اهل بیت(ع) در پیشبرد اهداف شریعت
بهاءا لدین
قهرمانی نژاد شایق
خدیجه
عالمی
بانوان اهلبیت(ع) که به عنوان همسران، مادران و خواهران امامان شیعه (ع) در تاریخ اسلام مطرح هستند، در ایفای مسئولیتهای بزرگ خانوادگی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی که در راستای مساعدت به اهداف امامت و پیشبرد شریعت بوده است، نقش به سزایی داشته اند. در این نوشتار به این مسئله پرداخته شده است که همسران اهلبیت (ع) در پیشبرد اهداف شریعت چه نقشی ایفا کرده اند؟ از این رو ضمن بررسی این پرسش، این مدعا مد نظر قرار گرفته است که همسران اهلبیت (ع) با شرکت در فعالیت های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی زمینه ی تقویت و ترویج اهداف شریعت بهویژه اصل ولایت را فراهم کردند. این نوشتار با تکیه بر منابع و مآخذ محوری تاریخ اسلام انجام یافته است و ارائهی الگویی از یک زن مسلمان و پیرو اصل ولایت، از جمله دستاوردهای این پژوهش است.
اهل بیت(ع)
همسرا
شریعت
امامت
ولایت
2017
02
19
67
84
https://sirepajouhi.isca.ac.ir/article_64505_ff8fc49274ffebf74fc1c11295775e8e.pdf
سیره پژوهی اهل بیت (علیهم السلام) رویکرد تمدنی
سیره پژوهی اهل بیت(ع)
2538-5682
2538-5682
1395
2
3
بن مایه های تمدن علوم عقلی در اندیشه های کلامی صدوق و مفید
هادی
رستگار مقدم گوهری
مریم
زارعی
جریان تمدن در علوم از تطور اندیشههای دانشمندان ظهور مییابد. بدیهی است دانشها گاه در بدایت امر از بساطت و سادگی برخوردارند ولی در گذر زمان رشد، عمق و توسعه یافته و به کمال خود میرسند. یکی از این علوم، دانش کلام است که در قرائت دانشمندان اسلامی حاوی مطالب بلندی بوده و در فرایند زمان، زمینههای رشد و توسعه ی آن فراهم شده و توانسته است تأثیر چشمگیری در علوم عقلی بگذارد. پژوهش پیشرو با روش توصیفی ـ تحلیلی نشان میدهد که چگونه علمای کلام شیعی در علوم عقلی نقشآفرینی نموده و متقابلاً در مبانی خویش از آن علوم بهره جستهاند. دانش کلام به عنوان یک علم، از زمان شیخ مفید آغازیدن گرفت. اگرچه پیش از مفید گزارههای کلامی مطرح بوده، و برخی از عالمان دینی همچون نوبختیان، صدوق و دیگران همّت به گردآوری دستهای از گزارههای آن نموده و با بیان توضیحی و گاه تبیینی، جریان به وجود آمدن این علم را هموار ساختهاند ولی مفید به آن شاکله و بنیاد جدیدی داد. به همین سبب میتوان او را خاستگاه ظهور کلام به عنوان یک علم شناسایی کرد چنانکه از همین رهگذر، دستهای از قواعد و احکام علوم عقلی فلسفی به وجود آمده است. پژوهش حاضر بر آن است تا اندیشههای صدوق بهعنوان عالِم نصّگرا و مفید به عنوان عالِم عقلگرا را مورد مداقّه قرار دهد. ازاین منظر که از یک سو، مبتنی بر آموزههای اهل بیت (علیهمالسلام) بوده و از سوی دیگر به ساماندهی دانش متفاوت کلام انجامیده است و قواعد فلسفی همانند اصالت در وجود، قاعدهی امکان و وجوب، برهان صدیقین، برهان حدوث، برهان فصل و وصل، برهان تمانع و غیر اینها در آن اشراب گردیده که بعدها در تطور علوم عقلی از استحکام و رشد و توسعهی فزایندهای برخوردار شده است
علوم عقلی
برهان صدیقین
فصل و وصل
تمانع
مفید
صدوق
2017
02
19
109
130
https://sirepajouhi.isca.ac.ir/article_64506_ff666d55b8072669903066bccf1d497d.pdf
سیره پژوهی اهل بیت (علیهم السلام) رویکرد تمدنی
سیره پژوهی اهل بیت(ع)
2538-5682
2538-5682
1395
2
3
بررسی مفاد بیعت در قیام های شیعه در دو سده ی نخست هجری
محمد
حسینی
علیرضا
واسعی
مفاد بیعتها در دل خود شواهد متعددی از بسترهای اجتماعی و سیاسی گذشته را جای داده است و در نتیجه میتوان آنرا ابزار مناسبی برای رسیدن به عینیت واقع رخداد قلمداد کرد. رخدادهای تاریخی که در اثر عوامل محیطی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی در سیطرهی حاکمیت سازمان یافته برپا شده بود، مبتنی بر مفهوم شاخصی در فرهنگ سیاسی خویش بود که در قالب مفاد بیعت برجای ماند. بیعت یا حلف که نوعی منشور و اساسنامه ی حکومتی بود، به صورت عهدی بین حامیان و رهبران بسته می شد تا حوزه وظایف هر کدام مشخص باشد. بیعت ها در قبل و پس از اسلام اغلب دو کارکرد متفاوت داشتند. کارکرد اجتماعی قبل از اسلام و کارکرد سیاسی پس از اسلام. محورهای اصلی این بیعت های پس از اسلام را می توان در عدم برابری در توزیع عادلانه ی فرصتها و ثروتها در جامعه، بروز فاصله ی معنادار بین حاکمان و ارزشهای دینی، تلاش برای بازپروری ارزشهای کمرنگ شده در جامعه با دعوت مردم و حاکمان به عملکردن به دستورات وحیانی دانست که از جمله چالش های جدی و مورد توجه آن عصر بوده است و ظهور و بروز بیرونی آن به صورت جنبشهای اعتراضی تجلی می نمود. این تحقیق که در راستای مطالعه ی مفاد بیعتها در اسلام است، تلاشی توصیفی - تحلیلی در جهت بررسی زمینهای و بسترشناسی اجتماعی و سیاسی داده های مرتبط با هدف رسیدن به اطلاعات تاریخی و تبیینی صحیح تر از چیستی و علل انگیزشی جنبشها است.
مفاد بیعت
قیام
شیعه
امام حسین(ع)
حلف
2017
02
19
85
108
https://sirepajouhi.isca.ac.ir/article_64507_a79909bf195dc47864d6cc4bb4ca7b46.pdf