معنای «عدالت» در سخنان و سیره امام رضا(ع) بر مبنای نظریه بازی‌های زبانی ویتگنشتاین

نویسنده

استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران

10.22081/csa.2024.77234

چکیده

در قرآن و روایات، دست‌کم دو ریشه «عدل» و «قسط» برای معنای عدالت به‌کار رفته‌اند، که هر دو واژه معانی متفاوتی، از دادگری و داوری به حق، میانه‌روی، قرار دادن هر چیزی در جایگاه متناسب و شایسته آن، تا انحراف و کژی و حتی جور و ستمکاری دارند. هدف این مقاله، تحلیل معنای «عدالت» در سخنان و سیره امام رضا(ع)، بر مبنای نظریه بازی‌های زبانی ویتگنشتاین متأخر است. پرسش اصلی مقاله این است که آیا عدالت در همه کاربردهای آن دارای یک معناست یا معانی بیشتری پیدا می‌کند؟ بر اساس نتیجه مطالعه، عدالت در کلام و سیره امام رضا(ع) دستکم دارای سه معناست: نخست، عدالت اجتماعی یا عدالتی که زمینه اجتماعی دارد و در مقابلِ ظلم و جور قرار می‌گیرد؛ دوم، عدالت اخلاقی؛ و سوم، عدالت به معنای میانه‌روی. عدالت اجتماعی و اخلاقی در سطح واژگانی است که در سخنان امام رضا(ع) کاربرد یافته است و عدالت به معنای میانه‌روی در سطح گزاره‌ای است و از جمله «امام رضا عادل بود» در کاربردهای تاریخی و سیاسی آن برمی‌آید.

کلیدواژه‌ها