بررسی مفاد بیعت در قیام های شیعه در دو سده ی نخست هجری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه ادیان و مذاهب قم

2 دانشیار پژوهشکده اسلام تمدنی

چکیده

مفاد بیعت­ها در دل خود شواهد متعددی از بسترهای اجتماعی و سیاسی گذشته را جای داده است و در نتیجه می­توان آن­را ابزار مناسبی برای رسیدن به عینیت واقع رخداد قلمداد کرد. رخدادهای تاریخی که در اثر عوامل محیطی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی در سیطره­ی حاکمیت سازمان یافته برپا شده بود، مبتنی بر مفهوم شاخصی در فرهنگ سیاسی خویش بود که در قالب مفاد بیعت برجای ماند. بیعت­ یا حلف که نوعی منشور و اساسنامه­ ی حکومتی بود، به­ صورت عهدی بین حامیان و رهبران بسته می­ شد تا حوزه وظایف هر کدام مشخص باشد. بیعت­ ها در قبل و پس از اسلام اغلب دو کارکرد متفاوت داشتند. کارکرد اجتماعی قبل از اسلام و کارکرد سیاسی پس از اسلام. محورهای اصلی این بیعت­ های پس از اسلام را می­ توان در عدم برابری در توزیع عادلانه­ ی فرصت­ها و ثروت­ها در جامعه، بروز فاصله­ ی معنادار بین حاکمان و ارزش­های دینی، تلاش برای بازپروری ارزش­های کم­رنگ­ شده در جامعه با دعوت مردم و حاکمان به عمل­کردن به دستورات وحیانی دانست که از جمله چالش­ های جدی و مورد توجه آن عصر بوده است و ظهور و بروز بیرونی آن به ­صورت جنبش­های اعتراضی تجلی می­ نمود. این تحقیق که در راستای مطالعه­ ی مفاد بیعت­ها در اسلام است، تلاشی توصیفی - تحلیلی در جهت بررسی زمینه­ای و بسترشناسی اجتماعی و سیاسی داده­ های مرتبط با هدف رسیدن به اطلاعات تاریخی و تبیینی صحیح ­تر از چیستی و علل انگیزشی جنبش­ها است.

کلیدواژه‌ها