تعامل یا معامله: بنیاد کنش‌های سیاسی اجتماعی پیامبر(ص) در مواجهه با رفتار با عبدالله‌بن‌ابی

نویسنده

دانشیار گروه هنر و تمدن اسلامی، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

10.22081/csa.2024.76767

چکیده

تعامل یا معامله، مسئله بنیادین و تأمل‌برانگیز در روابط سیاسی اجتماعی پیامبر اسلام(ص) است. ایشان در مناسبات خود با بیگانگان (مخالفان و دشمنان)، به کنش و واکنش‌‌هایی روی داشت که به آسانی پذیرفتنی نمی‌نمود؛ چنان که گاهی حتی برای اصحاب آن حضرت مایه شگفتی و تحیر می‌شد. این‌که به راستی چرا ایشان چنین بوده‌اند، نیازمند واکاوی و تعمق است. پیامبر(ص) نمونه بارز و اتمّ سرمشق مسلمانی است، چنان‌که در قرآن کریم بر آن تصریح شده‌است. پرسش کانونی پژوهش حاضر آن است که آیا رفتار ایشان تاکتیکی برای جذب موقت دیگران و مبتنی‌بر نوعی معامله‌گری سودجویانه یا کرداری بنیادین و استراتژیک و برخاسته از منش پیامبری ایشان بود تا با تعاملی درست و اخلاقی دیگران را برای رسیدن به زیست متعالی، رهنمون شود؟ به تعبیر روشن‌تر و به منظور الگوگیری امروزیان، آیا کرد و کارهای سیاسی –اجتماعی پیامبر6 با دیگران، اعم از مخالفان و دشمنان، نوعی داد و ستد سودبرانه و اقتضایی-برای ترویج نبوت یا تحکیم و گسترش قدرت- یا مبتنی‌بر تعامل انسان‌شناسانه و پایدار برای هدایت انسان بود؟ مقاله با این فرضیه پیش می‌رود که رفتار نبی‌گرامی با دیگران، مبتنی‌بر اصولی اخلاق محور، به‌مثابه راهبردی اساسی/ استراتژی و برآمده از نگاه انسان‌شناسانه و ملاطفتی ایشان بود تا جامعه‌ای منسجم و همبسته، با اهداف متعالی شکل دهد؛ چنان‌که در مواجهه با قضایای مختلف، از جمله پاسخ به درخواست رهبر منافقان مدینه دیده می‌شود. دست‌یابی به چنین ادعایی، با منطق تحلیل محتوا، تبیین داده‌های سیره‌ای با نگاه عقلانی/ فرانگرانه امکان‌پذیر است، رویکرد و روشی که نوشتار را از دیگر پژوهش‌های معطوف به سیره سیاسی اجتماعی پیامبر(ص) متمایز می‌سازد.

کلیدواژه‌ها

سیره پژوهی اهل بیت (علیهم السلام) رویکرد تمدنی
دوره 10، شماره 18
فروردین 1403
صفحه 23-36

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار