امامت و مهدویت در مذهب تشیّع از دیدگاه هانری کُرْبَنْ

هانری کُرْبَنْ (۱۹۰۳–۱۹۷۸م) فیلسوف، شیعه‌شناس و ایران‌شناس فرانسوی از نخستین متفکران اروپایی است که عرفان و تفکر ایرانی اسلامی به‌ویژه شیعی را به غرب شناسانده است. این پژوهش با رویکردی تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه‌ای به بررسی دیدگاه هانری کُرْبَنْ درباره ویژگی‌های مذهب تشیّع یعنی مسئله «امامت» و «مهدویت» می‌پردازد. سؤال اصلی پژوهش این است که کُربَن چگونه با مسئله «امامت و مهدیت» مواجه شده‌است؟ کُرْبَنْ در مسئله «امامت» نقش امام را آموزش معنای تأویلی کلام وحی و هدایت پیروان به سوی روح و باطن این کلام می‌داند. مأموریت امام، انتقال جنبه درونی مأموریت پیامبر(ص) است، یعنی پیامبر «کلمه» و امام «روح» آن را انتقال می‌دهد. در اندیشه او آخرین امام، موجودیتی اسرارآمیز دارد و با لقب‌هایی چون «قائم»، «مَهدی»، «منتظَر»، «حجّت» و «امام غایب» خوانده می‌شود. در واقع معنای عمیق «غایب از نظر» این است که انسان‌ها خود در پوششی فرو رفته‌اند که توانایی درک دیدن امام را ندارند. با وجود آنکه امام برحسب ظاهر در پرده غیبت به سر می‌برد، ولی بر دل و جان شیعیان پرتو افشانی می‌کند. «مهدویت»، بنیاد اصلی شیعه و عرفان آن است و خوشبختانه ضمیر خودآگاه شیعی به سوی آینده‌ای نامعلوم و مبهم چشم نمی‌دوزد، بلکه نگاهش به «فرجی» معطوف به «آخرالزمان» است.