چرایی و پیامدهای ستم‌گری و ستم‌ستیزی در سپهر آموزه‌های رضوی؛ رهیافتی تمدنی

نویسنده

استاد گروه تاریخ دانشگاه باقر العلوم7

10.22081/csa.2025.78623

چکیده

در خوانش تمدنی آموزه‌های رضوی با موضوعات مختلفی روبه‌رو هستیم که واکاوی و درنگ در آنها راهی مناسب برای دست یافتن به منظومه اندیشه تمدنی امام رضا(ع) به‌شمار می‌رود. این جستار بر آن است موضوع ستم‌گری و ستم‌ستیزی را که پدیده‌ای دیرین و دارای ظهور و بروز در خردترین تا کلان‌ترین سطوح زندگی فردی و اجتماعی انسان‌هاست، در گستره آموزه‌های رضوی به بررسی بنشیند. این مهم پس از گزینش 26 گزاره مرتبط با این موضوع از مجموعه روایات منقول از حضرت رضا(ع) و نمایه‌زنی آنها در نرم‌افزار «مکس کیودا» صورت گرفته است. در مرحله بعد 38 نمایه به دست آمده در چهار محور اصلیِ چرایی ستم‌گری، پیامدهای ستم‌گری، چرایی ستم‌ستیزی و پیامدهای ستم‌ستیزی دسته‌بندی شده‌است. پس از توضیح و تبیین محورهای فرعی ذیل چهار محور اصلی، با رویکردی تمدنی عوامل مؤثر بر پیدایش و رواج ستم‌گری و نیز ستم‌ستیزی در قالب سه مؤلفه مهم تمدنی یعنی نظام اندیشگی، حکومت و مناسبات اجتماعی مورد بررسی قرار گرفته است. با توجه به جایگاه کانونی نظام اندیشگی در یک تمدن، و نقش محوری خداباوری و خداناباوری در آن، می‌توان ایمان به خدا را از دیدگاه امام رضا(ع) اصلی‌ترین عامل ستم‌گریزی و ستم‌ستیزی و ضعف ایمان به خدا را اصلی‌ترین عامل ستم‌گری در یک تمدن شمرد.

کلیدواژه‌ها